Valeriana officinalis
Βαλεριανή η φαρμακευτική
Θανάσης Ραλλίδης Α΄1
Σχολ. Έτος 2013-2014
Περιγραφή
Η Βαλεριάνα με επίσημη ονομασία valeriana officinalis είναι γνωστή και ως βαλεριανή η φαρμακευτική, νάρδος, κέντρανθος, Διοσκουρίδειος, Αγριοζαμπούκος και πολλές ακόμα ονομασίες. Η βαλεριάνα είναι φυτό πολυετές ποώδες και ανθοφόρο της οικογένειας των Βαλεριανοειδών. Είναι γηγενές στην Ευρώπη και την βορειοδυτική Ασία. Στην Ελλάδα είναι αυτοφυής, κυρίως στη βόρεια και ηπειρωτική, και προτιμά εδάφη υγρά, γόνιμα και ηλιόλουστα. Το όνομα "Βαλεριάνα" προήλθε από τη λατινική λέξη valere που σημαίνει "υγεία ή δύναμη" και αναφέρεται στην θεραπευτική χρήση του φυτού, αν και υποστηρίζεται ότι μπορεί να αναφέρεται και στη δυνατή του οσμή.
Η βαλεριάνα είναι ανθεκτική στις καιρικές συνθήκες και τις ασθένειες θάμνος με μέγιστο ύψος που δεν ξεπερνά το 1,5 μέτρο. Τα άνθη της είναι μικρά ροζ έως λευκά ανάλογα από την ποικιλία, σε σχηματισμό «ομπρέλας» στην κορυφή του φυτού, ενώ ο βλαστός σωληνοειδής και χνουδωτός. Η ρίζα, το μέρος του φυτού με τις κυριότερες και σημαντικότερες θεραπευτικές ιδιότητες, είναι ινώδης με έντονο άρωμα. Η άνθιση της βαλεριάνα διαρκεί από το Μάιο έως τον Αύγουστο. Οι ανθισμένες κορυφές συλλέγονται το καλοκαίρι, ενώ η ρίζα συλλέγεται το φθινόπωρο από Σεπτέμβριο μέχρι Οκτώβριο. Τα κυρίως συστατικά και δραστικές ουσίες είναι, σάκχαρα, άμυλο, ρητίνες, αιθέριο έλαιο, οργανικά οξέα, αζωτούχες ενώσεις, βαλεριανικό οξύ, πτητικό έλαιο, ρετσίνι και γόμμα. Η γεύση της είναι έντονη, ξηρή και ελαφρώς πικρή.
Η βαλεριάνα χρησιμοποιείται ως υπνωτικό, αγχολυτικό και κατευναστικό, μιας και τα έλαια που περιέχει έχουν παρόμοια δράση με τις βενζοδιαζεπίνες. Ο μηχανισμός δράσης της ωστόσο παραμένει γενικά άγνωστος. Στο παρελθόν χρησιμοποιούνταν και σε ασθενείς με επιληψία. Πέραν των θεραπευτικών χρήσεων της, η βαλεριάνα είναι γνωστή και για τη χρήση της στην αρωματοποιία αλλά και στην καλλιέργεια της για καλλωπιστικούς λόγους λόγω των όμορφων ανθέων της και της αντοχής της σε ακραίες καιρικές συνθήκες.
Διώξτε άγχος και αϋπνία με το θεραπευτικό βότανο βαλεριάνα
Η βαλεριάνα ανήκει στην κατηγορία των βοτάνων που προσφέρουν χαλαρωτικές ιδιότητες. Συγκεκριμένα, η βαλεριάνα καταπραΰνει το νευρικό σύστηµα χάρη στις αγχολυτικές της ιδιότητες. Το όνομα "Βαλεριάνα" προήλθε από τη λατινική λέξη valere που σημαίνει "υγεία ή δύναμη" και αναφέρεται στην θεραπευτική χρήση του φυτού, αν και υποστηρίζεται ότι μπορεί να αναφέρεται και στη δυνατή του οσμή.
Η βαλεριάνα περιέχει πολλά διαφορετικά συστατικά, συμπεριλαμβανομένων αιθέριων ελαίων που φαίνεται να συμβάλλουν στις χαλαρωτικές ιδιότητες του βοτάνου.
Η βαλεριάνα είναι αιωνόβιο φυτό της Β. Αμερικής και Ευρώπης με ροζοειδή πέταλα. Πολλοί βοτανολόγοι πιστεύουν ότι η αναγνωρισμένη αποτελεσματικότητά της οφείλεται στη συνέργια των συστατικών της (βαλεποτριάτες, βαλεριανικό οξύ, αιθέρια έλαια, κλπ.).
Η βαλεριάνα περιέχει πολλά διαφορετικά συστατικά, συμπεριλαμβανομένων αιθέριων ελαίων που φαίνεται να συμβάλλουν στις χαλαρωτικές ιδιότητες του βοτάνου.
Η βαλεριάνα είναι αιωνόβιο φυτό της Β. Αμερικής και Ευρώπης με ροζοειδή πέταλα. Πολλοί βοτανολόγοι πιστεύουν ότι η αναγνωρισμένη αποτελεσματικότητά της οφείλεται στη συνέργια των συστατικών της (βαλεποτριάτες, βαλεριανικό οξύ, αιθέρια έλαια, κλπ.).
Ιδιότητες της βαλεριάνας:
Η κύρια δράση της ρίζας του φυτού είναι ηρεμιστική, υπνωτική, αντισπασμωδική, υποτασική.
Ενδείκνυται σε ασθένειες του νευρικού συστήματος, ως νευροτονωτικό και ηρεμιστικό. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια σε σπασμούς και επιληψία για να μειώσει την ένταση και το άγχος, στην υστερία, στην αϋπνία και την υπερδιέγερση.
Σαν μυοχαλαρωτικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την απαλλαγή από τις κράμπες, τον εντερικό κολικό και λιθιάσεις της κύστης. Επίσης η βαλεριάνα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως γενικό παυσίπονο όταν ο πόνος συνδέεται με νευρική υπερένταση και την ημικρανία.
Συνδυάζεται θαυμάσια με άλλα βότανα για πιο ενισχυμένα ή εξειδικευμένα αποτελέσματα, όπως πασσιφλόρα, λυκίσκο και χαμομήλι.
Σίγουρα όμως δεν πρέπει να το χρησιμοποιούμε συνεχώς, αλλά με διαλείμματα δύο εβδομάδων μετά από δύο ή τρεις ημέρες χρήσης.
Ενδείκνυται σε ασθένειες του νευρικού συστήματος, ως νευροτονωτικό και ηρεμιστικό. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια σε σπασμούς και επιληψία για να μειώσει την ένταση και το άγχος, στην υστερία, στην αϋπνία και την υπερδιέγερση.
Σαν μυοχαλαρωτικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την απαλλαγή από τις κράμπες, τον εντερικό κολικό και λιθιάσεις της κύστης. Επίσης η βαλεριάνα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως γενικό παυσίπονο όταν ο πόνος συνδέεται με νευρική υπερένταση και την ημικρανία.
Συνδυάζεται θαυμάσια με άλλα βότανα για πιο ενισχυμένα ή εξειδικευμένα αποτελέσματα, όπως πασσιφλόρα, λυκίσκο και χαμομήλι.
Σίγουρα όμως δεν πρέπει να το χρησιμοποιούμε συνεχώς, αλλά με διαλείμματα δύο εβδομάδων μετά από δύο ή τρεις ημέρες χρήσης.
Ιστορία
Η βαλεριάνα είναι γνωστό βότανο από την αρχαιότητα. Ο Ιπποκράτης συνιστούσε τη Βαλεριάνα για τη θεραπεία της αϋπνίας.Την αναφέρουν ο Πλίνιος και ο Διοσκουρίδης. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι την χρησιμοποιούσαν ως παυσίπονο, διουρητικό, αντιβηχικό και κατά του άσθματος. Από τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα χρησιμοποιείται ως ηρεμιστικό του νευρικού συστήματος. Αργότερα, οι Ινδιάνοι κατανάλωναν τη Βαλεριάνα για να καταπολεμήσουν τις επιληπτικές κρίσεις και για να επουλώσουν τις πληγές. Στην Ευρώπη, το Μεσαίωνα, της είχαν δώσει το παρατσούκλι «πανάκεια». Το χρησιμοποιούσαν επίσης κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου για να ανακουφίσουν το στρες που οφείλονταν στις μάχες και στους βομβαρδισμούς.
Προκαλεί παρενέργειες η λήψη βαλεριάνας;
Η βαλεριάνα συνήθως δεν προκαλεί παρενέργειες, όμως είναι πιθανό σε σπάνιες περιπτώσεις να προκαλέσει πονοκέφαλο σε κάποιους μετά τη λήψη βαλεριάνας. Μπορεί επίσης να προκαλέσει κεφαλαλγία, στομαχική διαταραχή, ανησυχία ή ταχυκαρδία.
Συλλογή
Η συλλογή βοτάνων γίνεται όταν το φυτό είναι στο κατάλληλο βιολογικό στάδιο, ώστε τα δραστικά συστατικά του να βρίσκονται στο μέγιστο δυνατό όριό τους.
Αυτό διαφέρει από φυτό σε φυτό. Αν όμως θέλετε να μαζέψετε βότανα μόνοι σας, τότε να θυμάστε ότι
Α) Τα φύλλα συλλέγονται πριν την άνθιση
Β) Τα ανθισμένα μέρη συλλέγονται κατά την άνθιση
Γ) Οι ρίζες συλλέγονται όταν έχει τελειώσει ο κύκλος του φυτού
Δ) Ποτέ να μην ξεριζώνετε τα φυτά
Ε) Η αποξήρανση γίνεται σε μέρος σκιερό και αεριζόμενο, γύρω στους 20-25 βαθμούς Κελσίου
ΣΤ) Η αποθήκευση γίνεται σε γυάλινα, σκούρα βάζα με αεροστεγές σκέπασμα, μακριά από φως και υγρασία
Αυτό διαφέρει από φυτό σε φυτό. Αν όμως θέλετε να μαζέψετε βότανα μόνοι σας, τότε να θυμάστε ότι
Α) Τα φύλλα συλλέγονται πριν την άνθιση
Β) Τα ανθισμένα μέρη συλλέγονται κατά την άνθιση
Γ) Οι ρίζες συλλέγονται όταν έχει τελειώσει ο κύκλος του φυτού
Δ) Ποτέ να μην ξεριζώνετε τα φυτά
Ε) Η αποξήρανση γίνεται σε μέρος σκιερό και αεριζόμενο, γύρω στους 20-25 βαθμούς Κελσίου
ΣΤ) Η αποθήκευση γίνεται σε γυάλινα, σκούρα βάζα με αεροστεγές σκέπασμα, μακριά από φως και υγρασία
Τρόποι παρασκευής ροφήματος
ΑΦΕΨΗΜΑ: Για κάθε φλιτζάνι ρίχνουμε 1 κουτ. βότανο. Σκεπάζουμε και αφήνουμε να βράσει για 10-15 λεπτά. Σουρώνουμε και το πίνουμε σκέτο ή με μέλι ή με κάποιο βιολογικό γλυκαντικό
ΕΓΧΥΜΑ: Σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό ρίχνουμε 1 κουτ. βότανο και το σκεπάζουμε για 10-15 λεπτά. Σουρώνουμε και το πίνουμε σκέτο ή με μέλι ή με κάποιο βιολογικό γλυκαντικό
ΕΜΒΑΠΤΙΖΟΜΕΝΑ: Για κάθε φλιτζάνι, χρησιμοποιούμε 1 φακελάκι. Προσθέτουμε ζεστό νερό (όχι καυτό) και το αφήνουμε σκεπασμένο για 3-5 λεπτά. Πίνουμε σκέτο, ή με μέλι, ή με λεμόνι, ή με κάποιο γλυκαντικό βιολογικής προέλευσης
ΦΙΛΤΡΟΥ: Βάζουμε φίλτρο στην καφετιέρα και τοποθετούμε 1 κουτ. βότανο για κάθε κούπα ροφήματος και φυσικά ανάλογο νερό
ΣΤΙΓΜΙΑΙΟ: Για κάθε φλιτζάνι βάζουμε 2 κουτ. στιγμιαίο βότανο και προσθέτουμε νερό ζεστό ή κρύο
ΕΓΧΥΜΑ: Σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό ρίχνουμε 1 κουτ. βότανο και το σκεπάζουμε για 10-15 λεπτά. Σουρώνουμε και το πίνουμε σκέτο ή με μέλι ή με κάποιο βιολογικό γλυκαντικό
ΕΜΒΑΠΤΙΖΟΜΕΝΑ: Για κάθε φλιτζάνι, χρησιμοποιούμε 1 φακελάκι. Προσθέτουμε ζεστό νερό (όχι καυτό) και το αφήνουμε σκεπασμένο για 3-5 λεπτά. Πίνουμε σκέτο, ή με μέλι, ή με λεμόνι, ή με κάποιο γλυκαντικό βιολογικής προέλευσης
ΦΙΛΤΡΟΥ: Βάζουμε φίλτρο στην καφετιέρα και τοποθετούμε 1 κουτ. βότανο για κάθε κούπα ροφήματος και φυσικά ανάλογο νερό
ΣΤΙΓΜΙΑΙΟ: Για κάθε φλιτζάνι βάζουμε 2 κουτ. στιγμιαίο βότανο και προσθέτουμε νερό ζεστό ή κρύο
Σαλάτα βαλεριάνα με ντομάτα
Απλή αλλά νόστιμη σαλάτα με βαλεριάνα και ντομάτα, ιδανική για το καθημερινό τραπέζι. Προετοιμασία: 5 λεπτά | Μαγείρεμα: 2 λεπτά | Σύνολο: 7 λεπτά
Συνταγή για: 4 μερίδες
Διατροφικά στοιχεία για 1 μερίδα
Θερμίδες: 128 θερμίδες | Λιπαρά: 10,5 γρ.
Υλικά συνταγής:
Βαλεριάνα: 100 γρ.
Ντομάτες: 2 μέτριες προς μεγάλες
Αγγούρι: 1 μεγάλο
Αλάτι, άσπρο πιπέρι: όσο σας αρέσει
Ξύδι: 2 κουταλάκια τσαγιού
Ελαιόλαδο: 3 κουταλιές σούπας
Οδηγίες:
1. Πλένετε και στεγνώνετε τη βαλεριάνα. Πλένετε και κόβετε φέτες τις ντομάτες. Ξεφλουδίζετε και κόβετε ροδέλες το αγγούρι.
2. Βάζετε όλα τα σαλατικά σε σαλατιέρα, αλατοπιπερώνετε και περιχύνετε με το ξύδι και το λάδι. Σερβίρετε.
Συνταγή για: 4 μερίδες
Διατροφικά στοιχεία για 1 μερίδα
Θερμίδες: 128 θερμίδες | Λιπαρά: 10,5 γρ.
Υλικά συνταγής:
Βαλεριάνα: 100 γρ.
Ντομάτες: 2 μέτριες προς μεγάλες
Αγγούρι: 1 μεγάλο
Αλάτι, άσπρο πιπέρι: όσο σας αρέσει
Ξύδι: 2 κουταλάκια τσαγιού
Ελαιόλαδο: 3 κουταλιές σούπας
Οδηγίες:
1. Πλένετε και στεγνώνετε τη βαλεριάνα. Πλένετε και κόβετε φέτες τις ντομάτες. Ξεφλουδίζετε και κόβετε ροδέλες το αγγούρι.
2. Βάζετε όλα τα σαλατικά σε σαλατιέρα, αλατοπιπερώνετε και περιχύνετε με το ξύδι και το λάδι. Σερβίρετε.
Video
Πηγες
ι) 100 Βότανα 1000 Θεραπείες, Κώστας Μπαζαίος, σελ 160 ,Εκδόσεις Διατροφή και Υγεία
ιι) Πλήρης οδηγός φαρμακευτικών Βοτάνων, Penelope Ody, σελ. 110, Εκδόσεις Δημ. Κυριόπουλος
ιιι) Το πράσινο φαρμακείο Βοτανο θεραπείες, Dr James A. Duke, σελ. 118-297-544, Εκδόσεις Ψύχαλου
ιν) Οδηγός Ανθοκομίας 2ος τόμος Αρωματικά & Φαρμακευτικά φυτά, Νικολάου Α. Κανταρτζή, σελ. 33, Ελεύθερος τύπος
ν) βικιπαίδεια
νι) iatronet.gr
ιι) Πλήρης οδηγός φαρμακευτικών Βοτάνων, Penelope Ody, σελ. 110, Εκδόσεις Δημ. Κυριόπουλος
ιιι) Το πράσινο φαρμακείο Βοτανο θεραπείες, Dr James A. Duke, σελ. 118-297-544, Εκδόσεις Ψύχαλου
ιν) Οδηγός Ανθοκομίας 2ος τόμος Αρωματικά & Φαρμακευτικά φυτά, Νικολάου Α. Κανταρτζή, σελ. 33, Ελεύθερος τύπος
ν) βικιπαίδεια
νι) iatronet.gr