Βασιλικός
Είναι πόα πολυετής ή ετήσια ανάλογα με την ποικιλία. Συνολικά υπάρχουν 150 διαφορετικές αρωματικές ποικιλίες σε όλο τον κόσμο. Σχηματίζει πυκνή τούφα ύψους 20-50 εκατοστών. Τα φύλλα του είναι λογχοειδή, ανοιχτοπράσινα. Τα άνθη του είναι λευκά ή ρόδινα. Ανθίζει τον Ιούλιο και τον Αύγουστο.
Ο βασιλικός είναι ιθαγενές φυτό στην Ινδία, τη Νότιο Ασία και την Ινδονησία. Εισήχθη σε όλες τις τροπικές και υποτροπικές χώρες. Καλλιεργείται στις εύκρατες χώρες . Πιθανολογείται ότι στην Ελλάδα έφτασε με την επιστροφή στρατιωτών του Μεγάλου Αλέξανδρου από τις Ινδίες. Η ονομασία "βασιλικός" του αποδόθηκε καθώς, σύμφωνα με θρύλο, φύτρωσε στο σημείο όπου ο Μέγας Κωνσταντίνος και η μητέρα του Αγία Ελένη ανακάλυψαν τον Τίμιο Σταυρό.
Είναι βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Η ονομασία Ώκιμον δόθηκε στο φυτό από τον Θεόφραστο ο οποίος περιέγραψε και πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες του. Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Ocimum basilicum (Ώκιμο το βασιλικό) και το συναντούμε στη χώρα μας με την ονομασία βασιλικός ή σταυρολούλουδο.
Είναι φυτό μονοετές, ζει από άνοιξη έως και φθινόπωρο.
Φυτεύεται με σπόρους, όμως είναι καλύτερο ο αγοραστής να αγοράσει φιντάνια από φυτώρια και να τα μεταφυτέψει 2-3 μαζί σε πλατιά γλάστρα. Έτσι θα αποκτήσει ένα φουντωτό φυτό, που πιάνει εύκολα και αναπτύσσεται γρήγορα κάτω από τον ήλιο με άφθονο πότισμα.
Οι ποικιλίες του βασιλικού ξεπερνούν τις 60 .Μικρόφυλλος, πλατύφυλλος, γιγαντόφυλλος, πράσινος, πρασινομόβ, μοβ-μαύρος. Όσο πιο σκούρος, τόσο πιο πιπεράτος σε άρωμα και γεύση.
Ο βασιλικός είναι ιθαγενές φυτό στην Ινδία, τη Νότιο Ασία και την Ινδονησία. Εισήχθη σε όλες τις τροπικές και υποτροπικές χώρες. Καλλιεργείται στις εύκρατες χώρες . Πιθανολογείται ότι στην Ελλάδα έφτασε με την επιστροφή στρατιωτών του Μεγάλου Αλέξανδρου από τις Ινδίες. Η ονομασία "βασιλικός" του αποδόθηκε καθώς, σύμφωνα με θρύλο, φύτρωσε στο σημείο όπου ο Μέγας Κωνσταντίνος και η μητέρα του Αγία Ελένη ανακάλυψαν τον Τίμιο Σταυρό.
Είναι βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Η ονομασία Ώκιμον δόθηκε στο φυτό από τον Θεόφραστο ο οποίος περιέγραψε και πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες του. Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Ocimum basilicum (Ώκιμο το βασιλικό) και το συναντούμε στη χώρα μας με την ονομασία βασιλικός ή σταυρολούλουδο.
Είναι φυτό μονοετές, ζει από άνοιξη έως και φθινόπωρο.
Φυτεύεται με σπόρους, όμως είναι καλύτερο ο αγοραστής να αγοράσει φιντάνια από φυτώρια και να τα μεταφυτέψει 2-3 μαζί σε πλατιά γλάστρα. Έτσι θα αποκτήσει ένα φουντωτό φυτό, που πιάνει εύκολα και αναπτύσσεται γρήγορα κάτω από τον ήλιο με άφθονο πότισμα.
Οι ποικιλίες του βασιλικού ξεπερνούν τις 60 .Μικρόφυλλος, πλατύφυλλος, γιγαντόφυλλος, πράσινος, πρασινομόβ, μοβ-μαύρος. Όσο πιο σκούρος, τόσο πιο πιπεράτος σε άρωμα και γεύση.
κόκκινος βασιλικός:
Ιούλιο-Αύγουστο ο βασιλικός «στολίζεται» με άσπρα ή άσπρα-μοβ ανθάκια. Για να μην «ξυλιάσει», πρέπει να κόβονται οι ανθισμένες κορυφές.Από Σεπτέμβριο κυκλοφορεί ο «χειμωνιάτικος» βασιλικός, που με φροντίδα αντέχει έως τις γιορτές.
Χειμωνιάτικος βασιλικός:
Χειμωνιάτικος βασιλικός:
Η συντήρηση του
Συλ
Γεμίζουμε καθαρές γυάλες με πλυμένα και καλοστεγνωμένα πλατιά φύλλα βασιλικού, τα σκεπάζουμε με λάδι και τα διατηρούμε στο ψυγείο.
Αποξηραμένος βασιλικός:
Συλ
Γεμίζουμε καθαρές γυάλες με πλυμένα και καλοστεγνωμένα πλατιά φύλλα βασιλικού, τα σκεπάζουμε με λάδι και τα διατηρούμε στο ψυγείο.
Αποξηραμένος βασιλικός:
Κανονικός βασιλικός :
Πλατύφυλλος βασιλικός:
Ποίημα για τον πλατύφυλλο βασιλικό:
βασιλικός πλατύφυλλος με
τα σαράντα φύλλα...
το άρωμά του...
την ομορφιά του
και
στις παραδόσεις των λαών
σε πολλά αρχαία κείμενα ο βασιλικός σχετίζεται με
την εξουσία...
το χρήμα...
την προστασία...
την αγάπη...
τον έρωτα...
την τύχη...
πολλοί αρχαίοι λαοί τον έκαιγαν ως θυμίαμα
και
έβαζαν κλαράκια βασιλικού στα περάσματα του σπιτιού τους για να κρατήσουν μακρυά το κακό
ενώ
ένα φρέσκο φυτό δινόταν ως δώρο για το σπίτι λόγω της ισχυρής του δύναμης να απωθεί το κακό και να εξαγνίζει το χώρο...
Ποίημα για τον βασιλικό:
Πλατύφυλλε βασιλικέ και μακροκοντυλάτε
από ΄να μίλι κι από δυο η μυρωδιά γροικάται.
Βασιλικό πρασές – πρασές θα στρώσω να κοιμάσαι
να κόβγεις να μυρίζεσαι και μένα να θυμάσαι.
Σγουρό βασιλικάκι μου εκειά που στέκεις στάσου
να παίρνει ο κόσμος μυρωδιές από τη μυρωδιά σου.
Μαράθηκε ο βασιλικός απού ΄χεις στην ντενέκα
αφού δεν τόνε πότιζες ιδιότροπη γυναίκα.
Μικρή μου την αγάπη μας ήντα θα τηνε κάμω;
να τη βαστώ δεν ημπορώ και θα τη ρίξω χάμω.
Μανε τη ρίξω στη στεριά βασιλικός φυτρώνει
και θα μυρίζει αγάπη μου να μας εφανερώνει!
Στον άνθρωπο τον ευγενή ότι κι αν πεις τ΄ αξίζει
σαν το σγουρό βασιλικό που όπου σταθείς μυρίζει.
Καλλιέργεια
Ο βασιλικός καλλιεργείται σε διάφορες περιοχές που μπορεί να είναι θερμότερες ή ψυχρότερες. Το εύκρατο κλίμα είναι το καταλληλότερο για την καλλιέργεια του βασιλικού. Ο ήπιος και μικρής διάρκειας χειμώνας που τον ακολουθεί ένα δροσερό καλοκαίρι, αποτελεί την καλύτερη προϋπόθεση για μία επιτυχημένη παραγωγή βασιλικού. Στις περιοχές αυτές, η διάρκεια της βλαστήσεως είναι πιο μακρά, με συνέπεια να γίνονται περισσότερες συγκομιδές το έτος. Γενικά η θερμοκρασία στην οποία αναπτύσσεται καλύτερα ο βασιλικός είναι οι 22ο - 30ο C ενώ ταυτόχρονα απαιτεί 10-12 ώρες φωτισμού ημερησίως. Ο βασιλικός αγαπάει τον ήλιο και απεχθάνεται το κρύο και τον αέρα. Αν η θερμοκρασία την νύχτα πέσει κάτω από τους 10°C, το φύλλωμα θα κιτρινίσει,αλλά με την άνοδο της θερμοκρασίας το νέο φύλλωμα θα είναι πάλι πράσινο. Αν παραμείνει για πολύ καιρό χωρίς αρκετό ήλιο και σε υγρό χώμα, σταδιακά θα μαραζώσει και θα πεθάνει. Ο δυνατός αέρας τραυματίζει τα φυλλαράκια του, το ίδιο συμβαίνει και με το άγαρμπο πιάσιμο. Πάντως, τα νέα φύλλα που μεγαλώνουν, είναι πράσινα και σφριγηλά.
Η λίπανση
Η λίπανση που πρέπει να γίνει θα πρέπει να αποδίδει στο έδαφος κατά μέσον όρο 10 κιλά αζώτου, 3 κιλά φωσφόρου, 12 κιλά καλίου και 1,5 κιλό μαγνησίου.
Με την προσθήκη κατά το φθινόπωρο 1200 κιλών οργανικής ουσίας, 3 κιλών φωσφορικού σε μορφή φυσικών φωσφορικών και 20 κιλών θειικού καλίου, σύμφωνα με τις αναλύσεις των εδαφών καλύπτονται οι ανάγκες σε άζωτο, φωσφόρο, κάλιο και μαγνήσιο του βασιλικού.
Πώς καταναλώνεται
Ο βασιλικός πολτός καταναλώνεται στη φυσική του μορφή, εάν θέλουμε να έχει τις ιδιότητες που του αποδίδουμε.
Δεν υφίσταται καμία επεξεργασία. Όπως συλλέγεται, έτσι καταναλώνετε
Συγκομιδή των φύλλων
Μαζεύουμε τα φύλλα από όλες τις μεριές, για να μην αδυνατίζει το φυτό μονόπλευρα. Δεν αφαιρούμε όλα τα φύλλα από ένα κοτσάνι. Προσπαθούμε πάντα να μην σχίζουμε το κοτσάνι όταν αφαιρούμε τα φύλλα, γιατί έστι το τραυματίζουμε. Ο βασιλικός ανανεώνει το φύλλωμά του γρήγορα. Μόλις όμως αρχίσει να βγάζει λουλούδια, παύει να βγάζει φύλλα, οπότε μόλις δούμε να βγάζει μπουμπούκια τα αφαιρούμε αμέσως.
Χρήσεις-συντήρηση φύλλων βασιλικού.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι συντήρησης των φύλλων. Σκοπός όλων είναι η συντήρηση των φύλλων για χρήση τους χειμερινούς μήνες.
Κατάψυξη: ένας εύκολος τρόπος, αλλά όταν αποψύχονται τα φύλλα έχουν χάσει την σφριγιλότητά τους και έχουν χάσει αρκετό από το άρωμά τους. Γι'αυτό λοιπόν προτείνεται η παρακάτω διαδικασία: Τα φύλλα που θέλουμε να καταψύξουμε, τα ξεπλένουμε προσεκτικά σε πολύ κρύο νερό. Δεν χρησιμοποιούμε τρεχούμενο κρύο νερό, για να μην χάσουν τα φύλλα πολύ από το άρωμά τους. Τα βάζουμε στη συνέχεια σε μια κρισάρα για να φύγει το νερό, και μετά ανάμεσα σε φύλλα από χαρτί κουζίνας. Προσοχή, δεν τα τρίβουμε. Πριν τα βάλουμε στον καταψύκτη, τα τοποθετούμε στα ειδικά σακουλάκια για το ψυγείο. Πριν τα χρησιμοποιήσουμε, τα θρυμματίζουμε αφού τα βγάλουμε από τον καταψύκτη και τα βάζουμε απευθείας στο φαγητό μας. Με αυτό τον τρόπο, δεν χάνουμε σε άρωμα, αλλά το χρώμα όμως θα είναι βαθύ σκούρο.
Συντήρηση στο λάδι: πλένουμε τα φύλλα καλά και τα σκουπίζουμε καλά. Το σκούπισμα των φύλλων είναι σημαντικό, δεν πρέπει να υπάρχει υγρασία στα φύλλα, ειδάλλως υπάρχει πιθανότητα τα φύλλα να χαλάσουν στη πορεία της συντήρησης. Ένας ικανοποιητικός τρόπος είναι να χρησιμοποιήσουμε τις στραγγιστικές-φυγοκεντρικές μηχανές που υπάρχουν στην αγορά για τις σαλάτες. Αν δεν υπάρχει διαθέσιμο αυτό το εργαλείο περιστρέφουμε με δύναμη τα φύλλα σε μια πετσέτα κουζίνας, ή σκουπίζουμε τα φύλλα ένα-ένα. Η διαδικασία πάντως αυτή πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να μην τραυματίζονται τα φύλλα,γιατί χάνουνε το άρωμά τους. Στη συνέχεια τα βάζουμε σε γυάλινο δοχείο με αλάτι και τα σκεπάζουμε με λάδι καλής ποιότητας. Τα συντηρούμε στο ψυγείο μέχρι να τα χρησιμοποιήσουμε. Τα φύλλα του βασιλικού αποκτούν ένα βαθύ σκούρο χρώμα.
Αποξηραμένος βασιλικός: δένουμε τα κλαράκια του βασιλικού και το ματσάκι το κρεμάμε ανάποδα σε χώρο ξηρό και όσο το δυνατόν ελεύθερο από σκόνη. Στην περίπτωση που θέλουμε να αποφύγουμε την σκόνη, μπορούμε να προφυλάξουμε το ματσάκι του βασιλικού, σκεπάζοντάς το με χαρτοσακούλα που προηγούμενα έχουμε διατηρήσει για να αναπνέει. Ο χρόνος αποξήρανσης διαρκεί δύο έως τρείς εβδομάδες. Ένας ηλεκτρικός αποξηραντής μπορεί να μειώσει τον χρόνο στης δύο με δυόμισι ώρες.
Πολλαπλασιασμός
Ο πολλαπλασιασμός του βασιλικού γίνεται εύκολα με σπόρους, Φεβρουάριο-Μάρτιο μέχρι την αρχή του καλοκαιριού. Κατά την σπορά η θερμοκρασία δεν πρέπει να είναι χαμηλότερη από τους 10-12 °C. Τα φυτά μεταφυτεύονται μόλις βγάλουν 4-5 φύλλα.
Εάν μπουν στο χώμα, φυτεύονται σε γραμμές που απέχουν 30 cm και απόσταση 25-30 cm.
Ιατρική
Στη σωστή δόση ο αποξηραμένος βασιλικός δρα ως αντικαταθλιπτικό, αντισηπτικό, διεγείρει τον φλοιό των επινεφριδίων, αντιεμετικό, τονωτικό, άφυσο, αντιπυρετικό, αποχρεμπτικό, γαλακτογόνο και καταπραΰνει τη φαγούρα.
Ο βασιλικός είναι πλούσιος σε πτητικά έλαια και στυπτικές ουσίες. Περιέχει πάνω από 20 συστατικά που έχουν απομονωθεί ανάλογα με την ποικιλία του. Ο μεσογειακός βασιλικός περιέχει κυρίως λιναλόλη και μεθυλ-καβικόλη, ο αφρικάνικος περισσότερη καμφορά και μεθυλ-καβικόλη και ο ινδικός σε μεγάλη αναλογία ευγενόλη.
Χάρη λοιπόν στη σύνθεσή του ο βασιλικός βελτιώνει την λειτουργία του στομάχου, ελαττώνει τα αέρια των εντέρων, ανοίγει την όρεξη, και ελευθερώνει τους σπασμούς των μυών και των εντέρων. Χρησιμοποιείται για την ανακούφιση από πονόκοιλο, σαν αρωματικό, σε γαστρίτιδα, ανωμαλίες του πεπτικού συστήματος και για αιμορροΐδες που οφείλονται στη δυσκοιλιότητα. Σε μικρές δόσεις μπορεί να δοθεί σε παιδιά που κοιμούνται με δυσκολία.
Οι φρέσκοι βλαστοί σε σαλάτα βοηθούν στη δυσκοιλιότητα, ενώ σε κατάπλασμα τραβούν το δηλητήριο από δαγκώματα σφήγκας ή σκορπιού. Το αιθέριο έλαιο του βασιλικού που βγαίνει από τα φύλλα του, συνδυάζεται με έλαιο ύσσωπου, περγαμόντου ή γερανίου ως διεγερτικό μασάζ για την κατάθλιψη.
Τα νωπά φύλλα του βασιλικού αν τα τρίψουμε σε σημεία που μας έχουν δαγκώσει κουνούπια, μειώνουν τη φαγούρα. Ο Διοσκουρίδης ανέφερε ότι η χρήση του εσωτερικά χρειάζεται προσοχή και είχε βέβαια δίκιο. Ο βασιλικός αν τον μασήσουμε ωμό σε αρκετή ποσότητα φέρνει ζάλη, ιλίγγους, λήθαργο και πόνο στο συκώτι. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και οι γίδες που τρώνε σχεδόν όλα τα χόρτα, αποφεύγουν τον βασιλικό.
Στη μαγειρική όμως δεν υπάρχει κίνδυνος μια και μαγειρεύεται, ενώ η ποσότητα που τον χρησιμοποιούμε ωμό στις σαλάτες μας δεν είναι επικίνδυνη.
Μαγειρική Στη μαγειρική χρησιμοποιούνται κυρίως αποξηραμένα φύλλα της πλατύφυλλης ποικιλίας το άρωμα των οποίων μοιάζει λίγο με αυτό του γλυκάνισου. Αρωματίζει διάφορα ψητά, σαλάτες, βραστά, κοκκινιστά, σούπες κ.τ.λ. ενώ ταιριάζει πολύ σε σάλτσες που έχουν ως βάση τη φρέσκια ντομάτα. Στην Ιταλική κουζίνα, η σάλτσα ζυμαρικών πέστο (pesto) έχει για βάση της τον βασιλικό.
Λαογραφία
Ο βασιλικός έχει σημαντικό ρόλο στην Ελληνική λαϊκή και θρησκευτική παράδοση.Σύμφωνα με αυτή το φυτό φύτρωσε στο χαμένο τάφο του Χριστού και η έντονη μυρωδιά του έγινε αφορμή να ανακαλυφθεί. Η Αγία Ελένη οδηγήθηκε στον Τίμιο Σταυρό από το έντονο άρωμα του βασιλικού που φύτρωσε δίπλα του. Την ονομασία του το φυτό την πήρε από το «βασιλιάς» και βασιλιάς είναι ο Ιησούς Χριστός. Στα Θεοφάνεια ο ιερέας ραίνει τους πιστούς με αγιασμό βουτώντας ένα κλαδί βασιλικό μέσα στο άγιασμα. Στη γιορτή της Υψώσεως του Τίμιου Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου στις εκκλησίες μοιράζεται βασιλικός.
λαογραφικά δίστιχα
Βασιλικέ μου της βραγιάς και κρίνε μου του δάσου
αχού, εγώ πουλάκι μου πως θες να σε ξεχάσω!
Στο παραθύρι που ΄σαι συ, βασιλικός δεν πρέπει,
γιατί σαι συ βασιλικός κι οπ΄ έχει μάτια βλέπει!
Βασιλικιά και ροζμαρί κι ανθό του γλυκανίσου
ο έρωτας τα μάζεψε, κι έκαμε το κορμί σου!
Βασιλικό κι αρισμαρί δε βάνω πια στ' αφτί μου
γιατί μου την εκλέψανε την αγαπητική μου.
Κρητικές μαντινάδες Ποτέ μου δεν το λόγιαζα, ούτε στο νου μου το΄χα
ν΄ αφήσεις το βασιλικό, να πάρεις τη μολόχα.
Ερνήθης το βασιλικό κι αγάπησες τον πρίνο
απού δεν έχει μυρουδιά, διά(ο)λε και σε και κείνο!
Χαλάλι σου Βασιλικέ όσο νερό κι΄αν πίνεις,
γιατί τό κάμεις άρωμα καί πίσω μου τό δίνεις!
Δεν ημπορώ Βασιλικέ συχνά νά σε ποτίζω,
γιατί έχεις μυρωδιές πολλές και δεν τις νταγιαντίζω!
Παροιμίες
Βασιλικός στην πόρτα μας κι εμείς τον εζητάμε.
Βασιλικός στη γειτονιά κι αγκάθι μες στο σπίτι (=αλλού, συνήθως με τους ξένους, ευγενικός, αλλού, συνήθως με τους οικείους, τύραννος)
Βασιλικός κι αν μαραθεί τη μυρωδιά την έχει (=τα προτερήματα δε χάνονται)
Μαζί με το βασιλικό, ποτίζεται κι η γλάστρα.
Σε πήρα για βασιλικό κι εσύ βγήκες τσουκνίδα.
Τραγούδια
http://www.youtube.com/watch?v=UjpRVMa85Cg
http://www.youtube.com/watch?v=Rq77-2hZEV8
Πηγές
http://www.herb.gr/index.php/news/Ocimum_basilicum/
http://www.ethnos.gr/entheta.asp?catid=23959&subid=2&pubid=3392004
http://archive.in.gr/Reviews/article.asp?lngReviewID=1668&lngChapterID=1676&lngItemID=1679
http://sgtogias.tripod.com/cookingterms/CT02001.html
http://el.wiktionary.org/wiki/%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82
http://5odimotiko.blogspot.gr/2010/02/blog-post_5008.html
http://www.sansimera.gr/proverbs/categories/235
βασιλικός πλατύφυλλος με
τα σαράντα φύλλα...
το άρωμά του...
την ομορφιά του
και
στις παραδόσεις των λαών
σε πολλά αρχαία κείμενα ο βασιλικός σχετίζεται με
την εξουσία...
το χρήμα...
την προστασία...
την αγάπη...
τον έρωτα...
την τύχη...
πολλοί αρχαίοι λαοί τον έκαιγαν ως θυμίαμα
και
έβαζαν κλαράκια βασιλικού στα περάσματα του σπιτιού τους για να κρατήσουν μακρυά το κακό
ενώ
ένα φρέσκο φυτό δινόταν ως δώρο για το σπίτι λόγω της ισχυρής του δύναμης να απωθεί το κακό και να εξαγνίζει το χώρο...
Ποίημα για τον βασιλικό:
Πλατύφυλλε βασιλικέ και μακροκοντυλάτε
από ΄να μίλι κι από δυο η μυρωδιά γροικάται.
Βασιλικό πρασές – πρασές θα στρώσω να κοιμάσαι
να κόβγεις να μυρίζεσαι και μένα να θυμάσαι.
Σγουρό βασιλικάκι μου εκειά που στέκεις στάσου
να παίρνει ο κόσμος μυρωδιές από τη μυρωδιά σου.
Μαράθηκε ο βασιλικός απού ΄χεις στην ντενέκα
αφού δεν τόνε πότιζες ιδιότροπη γυναίκα.
Μικρή μου την αγάπη μας ήντα θα τηνε κάμω;
να τη βαστώ δεν ημπορώ και θα τη ρίξω χάμω.
Μανε τη ρίξω στη στεριά βασιλικός φυτρώνει
και θα μυρίζει αγάπη μου να μας εφανερώνει!
Στον άνθρωπο τον ευγενή ότι κι αν πεις τ΄ αξίζει
σαν το σγουρό βασιλικό που όπου σταθείς μυρίζει.
Καλλιέργεια
Ο βασιλικός καλλιεργείται σε διάφορες περιοχές που μπορεί να είναι θερμότερες ή ψυχρότερες. Το εύκρατο κλίμα είναι το καταλληλότερο για την καλλιέργεια του βασιλικού. Ο ήπιος και μικρής διάρκειας χειμώνας που τον ακολουθεί ένα δροσερό καλοκαίρι, αποτελεί την καλύτερη προϋπόθεση για μία επιτυχημένη παραγωγή βασιλικού. Στις περιοχές αυτές, η διάρκεια της βλαστήσεως είναι πιο μακρά, με συνέπεια να γίνονται περισσότερες συγκομιδές το έτος. Γενικά η θερμοκρασία στην οποία αναπτύσσεται καλύτερα ο βασιλικός είναι οι 22ο - 30ο C ενώ ταυτόχρονα απαιτεί 10-12 ώρες φωτισμού ημερησίως. Ο βασιλικός αγαπάει τον ήλιο και απεχθάνεται το κρύο και τον αέρα. Αν η θερμοκρασία την νύχτα πέσει κάτω από τους 10°C, το φύλλωμα θα κιτρινίσει,αλλά με την άνοδο της θερμοκρασίας το νέο φύλλωμα θα είναι πάλι πράσινο. Αν παραμείνει για πολύ καιρό χωρίς αρκετό ήλιο και σε υγρό χώμα, σταδιακά θα μαραζώσει και θα πεθάνει. Ο δυνατός αέρας τραυματίζει τα φυλλαράκια του, το ίδιο συμβαίνει και με το άγαρμπο πιάσιμο. Πάντως, τα νέα φύλλα που μεγαλώνουν, είναι πράσινα και σφριγηλά.
Η λίπανση
Η λίπανση που πρέπει να γίνει θα πρέπει να αποδίδει στο έδαφος κατά μέσον όρο 10 κιλά αζώτου, 3 κιλά φωσφόρου, 12 κιλά καλίου και 1,5 κιλό μαγνησίου.
Με την προσθήκη κατά το φθινόπωρο 1200 κιλών οργανικής ουσίας, 3 κιλών φωσφορικού σε μορφή φυσικών φωσφορικών και 20 κιλών θειικού καλίου, σύμφωνα με τις αναλύσεις των εδαφών καλύπτονται οι ανάγκες σε άζωτο, φωσφόρο, κάλιο και μαγνήσιο του βασιλικού.
Πώς καταναλώνεται
Ο βασιλικός πολτός καταναλώνεται στη φυσική του μορφή, εάν θέλουμε να έχει τις ιδιότητες που του αποδίδουμε.
Δεν υφίσταται καμία επεξεργασία. Όπως συλλέγεται, έτσι καταναλώνετε
Συγκομιδή των φύλλων
Μαζεύουμε τα φύλλα από όλες τις μεριές, για να μην αδυνατίζει το φυτό μονόπλευρα. Δεν αφαιρούμε όλα τα φύλλα από ένα κοτσάνι. Προσπαθούμε πάντα να μην σχίζουμε το κοτσάνι όταν αφαιρούμε τα φύλλα, γιατί έστι το τραυματίζουμε. Ο βασιλικός ανανεώνει το φύλλωμά του γρήγορα. Μόλις όμως αρχίσει να βγάζει λουλούδια, παύει να βγάζει φύλλα, οπότε μόλις δούμε να βγάζει μπουμπούκια τα αφαιρούμε αμέσως.
Χρήσεις-συντήρηση φύλλων βασιλικού.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι συντήρησης των φύλλων. Σκοπός όλων είναι η συντήρηση των φύλλων για χρήση τους χειμερινούς μήνες.
Κατάψυξη: ένας εύκολος τρόπος, αλλά όταν αποψύχονται τα φύλλα έχουν χάσει την σφριγιλότητά τους και έχουν χάσει αρκετό από το άρωμά τους. Γι'αυτό λοιπόν προτείνεται η παρακάτω διαδικασία: Τα φύλλα που θέλουμε να καταψύξουμε, τα ξεπλένουμε προσεκτικά σε πολύ κρύο νερό. Δεν χρησιμοποιούμε τρεχούμενο κρύο νερό, για να μην χάσουν τα φύλλα πολύ από το άρωμά τους. Τα βάζουμε στη συνέχεια σε μια κρισάρα για να φύγει το νερό, και μετά ανάμεσα σε φύλλα από χαρτί κουζίνας. Προσοχή, δεν τα τρίβουμε. Πριν τα βάλουμε στον καταψύκτη, τα τοποθετούμε στα ειδικά σακουλάκια για το ψυγείο. Πριν τα χρησιμοποιήσουμε, τα θρυμματίζουμε αφού τα βγάλουμε από τον καταψύκτη και τα βάζουμε απευθείας στο φαγητό μας. Με αυτό τον τρόπο, δεν χάνουμε σε άρωμα, αλλά το χρώμα όμως θα είναι βαθύ σκούρο.
Συντήρηση στο λάδι: πλένουμε τα φύλλα καλά και τα σκουπίζουμε καλά. Το σκούπισμα των φύλλων είναι σημαντικό, δεν πρέπει να υπάρχει υγρασία στα φύλλα, ειδάλλως υπάρχει πιθανότητα τα φύλλα να χαλάσουν στη πορεία της συντήρησης. Ένας ικανοποιητικός τρόπος είναι να χρησιμοποιήσουμε τις στραγγιστικές-φυγοκεντρικές μηχανές που υπάρχουν στην αγορά για τις σαλάτες. Αν δεν υπάρχει διαθέσιμο αυτό το εργαλείο περιστρέφουμε με δύναμη τα φύλλα σε μια πετσέτα κουζίνας, ή σκουπίζουμε τα φύλλα ένα-ένα. Η διαδικασία πάντως αυτή πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να μην τραυματίζονται τα φύλλα,γιατί χάνουνε το άρωμά τους. Στη συνέχεια τα βάζουμε σε γυάλινο δοχείο με αλάτι και τα σκεπάζουμε με λάδι καλής ποιότητας. Τα συντηρούμε στο ψυγείο μέχρι να τα χρησιμοποιήσουμε. Τα φύλλα του βασιλικού αποκτούν ένα βαθύ σκούρο χρώμα.
Αποξηραμένος βασιλικός: δένουμε τα κλαράκια του βασιλικού και το ματσάκι το κρεμάμε ανάποδα σε χώρο ξηρό και όσο το δυνατόν ελεύθερο από σκόνη. Στην περίπτωση που θέλουμε να αποφύγουμε την σκόνη, μπορούμε να προφυλάξουμε το ματσάκι του βασιλικού, σκεπάζοντάς το με χαρτοσακούλα που προηγούμενα έχουμε διατηρήσει για να αναπνέει. Ο χρόνος αποξήρανσης διαρκεί δύο έως τρείς εβδομάδες. Ένας ηλεκτρικός αποξηραντής μπορεί να μειώσει τον χρόνο στης δύο με δυόμισι ώρες.
Πολλαπλασιασμός
Ο πολλαπλασιασμός του βασιλικού γίνεται εύκολα με σπόρους, Φεβρουάριο-Μάρτιο μέχρι την αρχή του καλοκαιριού. Κατά την σπορά η θερμοκρασία δεν πρέπει να είναι χαμηλότερη από τους 10-12 °C. Τα φυτά μεταφυτεύονται μόλις βγάλουν 4-5 φύλλα.
Εάν μπουν στο χώμα, φυτεύονται σε γραμμές που απέχουν 30 cm και απόσταση 25-30 cm.
Ιατρική
Στη σωστή δόση ο αποξηραμένος βασιλικός δρα ως αντικαταθλιπτικό, αντισηπτικό, διεγείρει τον φλοιό των επινεφριδίων, αντιεμετικό, τονωτικό, άφυσο, αντιπυρετικό, αποχρεμπτικό, γαλακτογόνο και καταπραΰνει τη φαγούρα.
Ο βασιλικός είναι πλούσιος σε πτητικά έλαια και στυπτικές ουσίες. Περιέχει πάνω από 20 συστατικά που έχουν απομονωθεί ανάλογα με την ποικιλία του. Ο μεσογειακός βασιλικός περιέχει κυρίως λιναλόλη και μεθυλ-καβικόλη, ο αφρικάνικος περισσότερη καμφορά και μεθυλ-καβικόλη και ο ινδικός σε μεγάλη αναλογία ευγενόλη.
Χάρη λοιπόν στη σύνθεσή του ο βασιλικός βελτιώνει την λειτουργία του στομάχου, ελαττώνει τα αέρια των εντέρων, ανοίγει την όρεξη, και ελευθερώνει τους σπασμούς των μυών και των εντέρων. Χρησιμοποιείται για την ανακούφιση από πονόκοιλο, σαν αρωματικό, σε γαστρίτιδα, ανωμαλίες του πεπτικού συστήματος και για αιμορροΐδες που οφείλονται στη δυσκοιλιότητα. Σε μικρές δόσεις μπορεί να δοθεί σε παιδιά που κοιμούνται με δυσκολία.
Οι φρέσκοι βλαστοί σε σαλάτα βοηθούν στη δυσκοιλιότητα, ενώ σε κατάπλασμα τραβούν το δηλητήριο από δαγκώματα σφήγκας ή σκορπιού. Το αιθέριο έλαιο του βασιλικού που βγαίνει από τα φύλλα του, συνδυάζεται με έλαιο ύσσωπου, περγαμόντου ή γερανίου ως διεγερτικό μασάζ για την κατάθλιψη.
Τα νωπά φύλλα του βασιλικού αν τα τρίψουμε σε σημεία που μας έχουν δαγκώσει κουνούπια, μειώνουν τη φαγούρα. Ο Διοσκουρίδης ανέφερε ότι η χρήση του εσωτερικά χρειάζεται προσοχή και είχε βέβαια δίκιο. Ο βασιλικός αν τον μασήσουμε ωμό σε αρκετή ποσότητα φέρνει ζάλη, ιλίγγους, λήθαργο και πόνο στο συκώτι. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και οι γίδες που τρώνε σχεδόν όλα τα χόρτα, αποφεύγουν τον βασιλικό.
Στη μαγειρική όμως δεν υπάρχει κίνδυνος μια και μαγειρεύεται, ενώ η ποσότητα που τον χρησιμοποιούμε ωμό στις σαλάτες μας δεν είναι επικίνδυνη.
Μαγειρική Στη μαγειρική χρησιμοποιούνται κυρίως αποξηραμένα φύλλα της πλατύφυλλης ποικιλίας το άρωμα των οποίων μοιάζει λίγο με αυτό του γλυκάνισου. Αρωματίζει διάφορα ψητά, σαλάτες, βραστά, κοκκινιστά, σούπες κ.τ.λ. ενώ ταιριάζει πολύ σε σάλτσες που έχουν ως βάση τη φρέσκια ντομάτα. Στην Ιταλική κουζίνα, η σάλτσα ζυμαρικών πέστο (pesto) έχει για βάση της τον βασιλικό.
Λαογραφία
Ο βασιλικός έχει σημαντικό ρόλο στην Ελληνική λαϊκή και θρησκευτική παράδοση.Σύμφωνα με αυτή το φυτό φύτρωσε στο χαμένο τάφο του Χριστού και η έντονη μυρωδιά του έγινε αφορμή να ανακαλυφθεί. Η Αγία Ελένη οδηγήθηκε στον Τίμιο Σταυρό από το έντονο άρωμα του βασιλικού που φύτρωσε δίπλα του. Την ονομασία του το φυτό την πήρε από το «βασιλιάς» και βασιλιάς είναι ο Ιησούς Χριστός. Στα Θεοφάνεια ο ιερέας ραίνει τους πιστούς με αγιασμό βουτώντας ένα κλαδί βασιλικό μέσα στο άγιασμα. Στη γιορτή της Υψώσεως του Τίμιου Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου στις εκκλησίες μοιράζεται βασιλικός.
λαογραφικά δίστιχα
Βασιλικέ μου της βραγιάς και κρίνε μου του δάσου
αχού, εγώ πουλάκι μου πως θες να σε ξεχάσω!
Στο παραθύρι που ΄σαι συ, βασιλικός δεν πρέπει,
γιατί σαι συ βασιλικός κι οπ΄ έχει μάτια βλέπει!
Βασιλικιά και ροζμαρί κι ανθό του γλυκανίσου
ο έρωτας τα μάζεψε, κι έκαμε το κορμί σου!
Βασιλικό κι αρισμαρί δε βάνω πια στ' αφτί μου
γιατί μου την εκλέψανε την αγαπητική μου.
Κρητικές μαντινάδες Ποτέ μου δεν το λόγιαζα, ούτε στο νου μου το΄χα
ν΄ αφήσεις το βασιλικό, να πάρεις τη μολόχα.
Ερνήθης το βασιλικό κι αγάπησες τον πρίνο
απού δεν έχει μυρουδιά, διά(ο)λε και σε και κείνο!
Χαλάλι σου Βασιλικέ όσο νερό κι΄αν πίνεις,
γιατί τό κάμεις άρωμα καί πίσω μου τό δίνεις!
Δεν ημπορώ Βασιλικέ συχνά νά σε ποτίζω,
γιατί έχεις μυρωδιές πολλές και δεν τις νταγιαντίζω!
Παροιμίες
Βασιλικός στην πόρτα μας κι εμείς τον εζητάμε.
Βασιλικός στη γειτονιά κι αγκάθι μες στο σπίτι (=αλλού, συνήθως με τους ξένους, ευγενικός, αλλού, συνήθως με τους οικείους, τύραννος)
Βασιλικός κι αν μαραθεί τη μυρωδιά την έχει (=τα προτερήματα δε χάνονται)
Μαζί με το βασιλικό, ποτίζεται κι η γλάστρα.
Σε πήρα για βασιλικό κι εσύ βγήκες τσουκνίδα.
Τραγούδια
http://www.youtube.com/watch?v=UjpRVMa85Cg
http://www.youtube.com/watch?v=Rq77-2hZEV8
Πηγές
http://www.herb.gr/index.php/news/Ocimum_basilicum/
http://www.ethnos.gr/entheta.asp?catid=23959&subid=2&pubid=3392004
http://archive.in.gr/Reviews/article.asp?lngReviewID=1668&lngChapterID=1676&lngItemID=1679
http://sgtogias.tripod.com/cookingterms/CT02001.html
http://el.wiktionary.org/wiki/%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82
http://5odimotiko.blogspot.gr/2010/02/blog-post_5008.html
http://www.sansimera.gr/proverbs/categories/235
Καθαρού Μαρίνα, Α2.